عصبانیت در کودکان یک واکنش طبیعی به ناامیدی، خستگی یا احساس نادیده گرفته شدن است. اما زمانی که این خشم به سرعت و مکرر بروز پیدا می‌کند، والدین نگران می‌شوند و به دنبال راهی برای درک و مدیریت آن می‌گردند. آیا این رفتار ناشی از ویژگی‌های شخصیتی کودک است یا عوامل محیطی در آن تأثیر دارند؟ در این مقاله، دلایل اصلی زود عصبانی شدن کودکان را بررسی می‌کنیم و راهکارهایی برای کمک به کنترل و هدایت احساسات آن‌ها ارائه خواهیم داد.

دلایل بسیار زیادی وجود دارد که فرزند شما رو یه یک‌ آدم عصبانی تبدیل می‌کند اما قبل از هرچیز به یاد داشته باشید خشم یک احساس طبیعی است و باید به آن به عنوان بخشی از رشد کودک نگاه کنیم. با کمک و حمایت ما، کودکان می‌توانند یاد بگیرند که چگونه با این احساس کنار بیایند و به افراد سالم و موفقی تبدیل شوند.

۱۰ دلیل اصلی و‌ مهم خشم در کودکان عبارت است از :

۱. ناامیدی و ناتوانی در بیان احساسات – کودکان هنوز مهارت‌های کلامی و هیجانی کافی برای بیان احساسات خود را ندارند و وقتی نمی‌توانند نیاز یا مشکل خود را توضیح دهند، عصبانی می‌شوند.

۲. خستگی و کمبود خواب – کمبود استراحت باعث کاهش تحمل کودک و افزایش تحریک‌پذیری او می‌شود.

۳. گرسنگی – کاهش قند خون می‌تواند باعث بی‌حوصلگی و زود از کوره در رفتن کودک شود.

۴. احساس نادیده گرفته شدن – اگر کودک توجه کافی از والدین دریافت نکند، ممکن است با رفتارهای خشمگینانه سعی کند جلب توجه کند.

۵. الگوهای رفتاری نامناسب – کودکانی که والدین یا اطرافیان عصبانی دارند، یاد می‌گیرند که با فریاد یا پرخاشگری خواسته‌های خود را مطرح کنند.

۶. عدم استقلال و محدودیت‌های زیاد – زمانی که کودک احساس کند کنترل کمی روی محیط خود دارد یا دائماً با قوانین سختگیرانه مواجه است، ممکن است واکنش منفی نشان دهد.

۷. اضطراب و استرس – نگرانی‌های ناشی از تغییرات محیطی، جدایی از والدین، مدرسه یا فشارهای اجتماعی می‌تواند منجر به عصبانیت شود.

۸. مشکلات حسی یا جسمی – برخی کودکان نسبت به صداهای بلند، نور زیاد یا تماس فیزیکی حساس‌ترند و در مواجهه با این موارد زود عصبانی می‌شوند.

۹. احساس بی‌عدالتی – وقتی کودکان احساس کنند که با آن‌ها ناعادلانه رفتار شده یا حقوقشان نادیده گرفته شده، ممکن است با خشم واکنش نشان دهند.

۱۰. نیاز به حرکت و تخلیه انرژی – برخی کودکان به دلیل فعالیت کم و نداشتن فرصت کافی برای بازی و تحرک، دچار بی‌قراری و پرخاشگری می‌شوند.

کودکان به دلایل مختلفی ممکن است زودتر از دیگران عصبانی شوند. این دلایل را می‌توان به دو دسته کلی تقسیم کرد :

۱- ویژگی‌های شخصیتی: برخی کودکان ذاتاً حساس‌تر، هیجانی‌تر یا کم‌تحمل‌تر هستند. آن‌ها ممکن است در برابر تغییرات کوچک یا ناکامی‌ها واکنش شدیدی نشان دهند. این ویژگی‌ها معمولاً به ژنتیک و خلق‌وخوی ذاتی کودک مرتبط است. کودکانی که روحیه‌ای مستقل دارند، ممکن است در برابر محدودیت‌ها بیشتر مقاومت کنند و سریع‌تر عصبانی شوند
۲- عوامل محیطی: محیط اطراف کودک تأثیر زیادی بر رفتار و نحوه کنترل احساسات او دارد. اگر کودک در محیطی پرتنش رشد کند یا والدین او الگوهای رفتاری پرخاشگرانه داشته باشند، احتمال بروز عصبانیت در او بیشتر می‌شود. سبک تربیتی نیز بسیار مهم است؛ کودکانی که بیش از حد محدود شده‌اند یا برعکس، قوانین مشخصی برای رفتارهایشان وجود ندارد، بیشتر دچار عصبانیت می‌شوند. همچنین، کمبود خواب، تغذیه نامناسب، استرس، عدم تخلیه انرژی از طریق بازی و فعالیت بدنی، و حتی مشاهده محتوای خشونت‌آمیز می‌توانند تحریک‌پذیری کودک را افزایش دهند.

به طور کلی، عصبانیت کودک نتیجه ترکیبی از ویژگی‌های ذاتی و شرایط محیطی است. شناخت این عوامل می‌تواند به والدین کمک کند تا راهکارهای مؤثری برای کنترل و کاهش عصبانیت فرزندشان بیابند

چگونه به کودک کمک کنیم تا احساسات خود را کنترل کند؟

۱. به احساسات او گوش دهید و آن‌ها را تأیید کنید.
کودکان نیاز دارند که احساساتشان دیده و درک شود. به جای رد کردن عصبانیتشان، بگویید: «می‌دانم که ناراحت شده‌ای، دوست داری درباره‌اش صحبت کنیم؟» این کار به آن‌ها کمک می‌کند احساسات خود را بشناسند و بیان کنند.

۲. نام‌گذاری احساسات را به او یاد بدهید.
کودکانی که کلمات کافی برای توصیف احساسات خود ندارند، بیشتر به عصبانیت متوسل می‌شوند. به آن‌ها یاد بدهید که بگویند: «من ناراحتم» یا «احساس ناامیدی دارم» به جای اینکه با جیغ و گریه واکنش نشان دهند.

۳. به او مهارت‌های حل مسئله یاد دهید.
کودکان باید بدانند که برای رسیدن به خواسته‌هایشان همیشه نیازی به فریاد و پرخاشگری ندارند. به او کمک کنید راه‌های جایگزین را پیدا کند، مثلاً اگر دوستش اسباب‌بازی‌اش را گرفته، به جای زدن، درخواست کند که نوبتی بازی کنند.

۴. الگوی مناسبی باشید.
کودکان از رفتار والدینشان تقلید می‌کنند. اگر شما هنگام عصبانیت داد بزنید یا رفتار خشونت‌آمیز داشته باشید، کودک نیز همین الگو را یاد می‌گیرد. سعی کنید در موقعیت‌های ناراحت‌کننده آرامش خود را حفظ کنید تا او هم بیاموزد چگونه احساساتش را مدیریت کند.

۵. موقعیت‌های تحریک‌کننده را شناسایی کنید.
اگر متوجه شدید که کودک در موقعیت‌های خاصی بیشتر عصبانی می‌شود (مثلاً هنگام گرسنگی، خستگی یا در جمع‌های شلوغ)، سعی کنید شرایط را مدیریت کنید و از قبل اقدامات لازم را انجام دهید.

۶. روش‌های آرام‌سازی را به او آموزش دهید.
تمریناتی مانند تنفس عمیق، شمردن تا ۱۰، نقاشی کردن یا حتی یک پیاده‌روی کوتاه می‌تواند به کاهش عصبانیت کودک کمک کند. به او یاد بدهید که در هنگام عصبانیت، چند نفس عمیق بکشد یا چند لحظه از موقعیت فاصله بگیرد.

۷. فرصت‌های کافی برای تخلیه انرژی ایجاد کنید.
فعالیت‌های بدنی، بازی‌های آزاد، دویدن، و حتی ورزش‌های ساده به کودک کمک می‌کند تا انرژی اضافی خود را تخلیه کرده و کمتر دچار تنش و عصبانیت شود.

۸. زمان‌های مشخصی برای استراحت و خواب در نظر بگیرید.
کمبود خواب یا خستگی زیاد یکی از دلایل اصلی بدخلقی و عصبانیت در کودکان است. برنامه خواب منظمی داشته باشید و از ایجاد خستگی بیش از حد در طول روز جلوگیری کنید.

۹. با داستان و بازی، احساسات را به او آموزش دهید.
داستان‌هایی درباره شخصیت‌هایی که احساسات مختلف را تجربه می‌کنند و یاد می‌گیرند که چگونه آن‌ها را کنترل کنند، می‌تواند به کودک کمک کند درک بهتری از مدیریت هیجانات خود داشته باشد. همچنین، بازی‌های نمایشی یا عروسکی می‌توانند تمرینی عالی برای بیان احساسات باشند.

۱۰. او را به خاطر تلاش برای کنترل احساساتش تشویق کنید.
هر زمان که کودک سعی کرد احساسات خود را به درستی بیان کند، او را تحسین کنید. مثلاً بگویید: «خیلی خوب بود که به جای جیغ زدن، گفتی که ناراحت شدی.» این کار باعث می‌شود او به تدریج روش‌های صحیح را جایگزین عصبانیت کند.

با صبوری و مداومت، می‌توانید به کودک خود کمک کنید که احساساتش را بهتر بشناسد، کنترل کند و در موقعیت‌های مختلف واکنش‌های مناسب‌تری داشته باشد.

عصبانیت در کودکان یک احساس طبیعی است، اما اگر بیش از حد تکرار شود یا شدت زیادی داشته باشد، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی نیاز به توجه بیشتر به احساسات و محیط اطراف آن‌ها باشد. عوامل شخصیتی و محیطی هر دو در شکل‌گیری این رفتار نقش دارند، اما با آگاهی و استفاده از روش‌های درست، والدین می‌توانند به کودک خود کمک کنند تا احساساتش را بهتر بشناسد و مدیریت کند.

گوش دادن به کودک، آموزش نام‌گذاری احساسات، ایجاد محیطی آرام و حمایتگر، ارائه راهکارهای جایگزین برای بیان خشم، و تشویق رفتارهای مثبت، همگی می‌توانند در کاهش عصبانیت و افزایش مهارت‌های ارتباطی کودک مؤثر باشند. در نهایت، صبوری و همراهی والدین، مهم‌ترین عامل در پرورش کودکی است که یاد می‌گیرد احساساتش را به شیوه‌ای سالم ابراز کند.

گردآورنده: مبینا سعیدی